terenoznastwo

Azymut

Azymut to kąt poziomy, zawarty między kierunkiem północnym a kierunkiem na dany przedmiot, mierzony zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Aby możliwe było dotarcie do zamierzonego celu bez przeszkód, trzeba pamiętać o pewnych zależnościach i zasadach określania azymutu. położenie punktów oraz określanie kierunków w terenie i na mapie określa się za pomoc kątów poziomych, czyli azymutów.  Rozróżnia się trzy rodzaje azymutów: geograficzny, topograficzny i magnetyczny. Na mapie można mierzyć azymuty geograficzny i topograficzny natomiast w terenie wyznacza się azymut magnetyczny. Dokonując pomiaru azymutu na mapie, należy przede wszystkim wyznaczyć na mapie jego ramiona. Jednym ramieniem będzie kierunek północy topograficznej (linia pionowa siatki kilometrowej) lub geograficznej (południk miejscowy), a drugim będzie prosta na dany cel (kierunek marszu). Kreską zerową kątomierza należy ustawić na linii północ południe i odczytać wartość kątów azymutu na kątomierzu busoli. W celu określenia azymutu magnetycznego w kierunku na dany przedmiot należy zwolnić igłę magnetyczną stanąć twarzą w kierunku wyznaczonego przedmiotu i nastawić przyrządy celownicze na ten przedmiot. Stojąc nieruchomo, trzeba p okręcać ruchomym pierścieniem busoli do momentu, gdy zero na limbusie pokryje się z igłą magnetyczną (północnym jej końcem namagnesowanym). Wówczas odczytuje się wartość azymutu magnetycznego na wysokości muszki. Określony w ten sposób azymut nazywa się azymutem prostym. Często np. w celu określenia drogi powrotnej, trzeba się posługiwać azymutem odwrotnym. Azymut odwrotny różni się od azymutu prostego obróceniem o 180 stopni. W celu obliczenia azymutu odwrotnego należy dodać (jeżeli azymut podstawowy jest mniejszy od 180 stopni) lub odjąć (jeżeli jest większy od 180 stopni) warto[ć 180 stopni. Aby określić w terenie kierunek według podanego azymutu magnetycznego, należy nastawić na podziałce określoną wartość i obracać się wraz z busolą umieszczoną na dłoni aż do momentu, w którym północny koniec igły wskaże 0 stopni na podziałce limbusa. Przy takim ułożeniu igły linia celownicza przeziernik muszka wskaże szukany kierunek.

Busola

Busola to kompas, który posiada dodatkowo urządzenia celownicze umieszczone na ruchomym pierścieniu. Dziś często używamy tzw. busoli Bezarda - jej charakterystyczną cechą jest lusterko, znajdujące się wewnątrz pudelka stanowiącego obudowę. Kiedy busolę trzymamy na wysokości wzroku, w lusterku można obserwować ruchy igły magnetycznej. Po zamknięciu lusterka igła magnetyczna zostaje automatycznie unieruchomiona. Inny typ busoli to taka, której tarcza zamocowana jest na płaskiej, przezroczystej podstawie, zaopatrzonej w linijkę. Północny koniec igły magnetycznej, przyrządy celownicze, a nawet stopnie podziałki pomalowane są fosforyzującą farbą. Pozwala to posługiwać się busolą w nocy. Tarcza busoli podzielona jest na 360 stopni. Stopnie to jednostki służące pomiarowi katów. Podziałka na busoli umieszczona jest zwykle z dokładnością co 2-3 stopnie i z taką dokładnością mierzymy busolą kąty - tzw. azymuty. Na tarczy oznaczone są też cztery główne kierunki N (North) - północ, E (East) - wschód, S (South) - południe ,W (West) - zachód. Kierunki pośrednie oznacza się kombinacją liter, np. północny - wschód - NE. W busolach Bezarda podziałka na tarczy przedstawiona jest w innych jednostkach - tysiącznych (360°=6000 tysiącznych).

Posługiwanie się busolą

Posługiwanie się busolą

Busola to urządzenie czułe na zmiany pola magnetycznego, nie należy więc posługiwać się nią w pobliżu przedmiotów i urządzeń, które mogą zakłócić jej działanie. - Guziki metalowe mogą spowodować odchylenia busoli już z odległości 10 cm - Szyny kolejowe powodują odchylenia igły z odległości 25 m, żelazne mosty z odległości 25-50 m. Wskazania busoli zakłócają linie wysokiego napięcia, przekaźniki radiowo-telewizyjne, stacje sieciowe telefonii komórkowej, anteny nadawcze. Prawidłowe wskazania mogą zakłócić wyładowania atmosferyczne podczas burzy. Busola jest nieprzydatna w okolicach podbiegunowych. Najpierw sprawdzamy czułość igły magnetycznej. W tym celu należy położyć busolę poziomo i odczekać, aż igła pokaże kierunek północny. Następnie kilkakrotnie wyprowadzamy ją z położenia północ-południe, zbliżając do niej metalowy przedmiot. Jeśli po każdym wychyleniu igła pokaże ten sam kierunek, jej czułość jest wystarczająca.

Wyznaczanie kierunku różnymi metodami

Określenie stron świata według słońca: polega na ustawieniu się w słoneczny dzień (najlepiej w południe) tyłem do słońca a kierunki można określić w następujący sposób:  Przedłużenie naszego cienia - PÓŁNOC  Lewa ręka wskazuje ZACHÓD  Prawa ręka wskazuje WSCHÓD  Tył sylwetki wyznacza - POŁUDNIE     Wyznaczenie kierunku północy według słońca i zegarka wykonuje się z dość dużą dokładnością. W tym celu małą wskazówkę zegarka skierowujemy ku słońcu. Kierunek możemy skontrolować ustawiając w środku tarczy zapałkę, która rzuca cień. Cień winien był przedłużeniem małej wskazówki, a kąt miedzy wskazówką i cyfrą 12 dzielimy na połowę. Linia podziału wskaże kierunek południowy (położenie słońca o godz.12) zaś jej przedłużenie w przeciwną stronę, przez środek tarczy - kierunek północny. Pamiętać trzeba, że :  - przed południem należy brać pod uwagę kąt między małą wskazówką a godziną 12, zaś  - po południu kąt między linią na godzinę 12 a małą wskazówką. Wynika z tego, że linia wyznaczająca kierunek "północ-południe" przebiega :  - z lewej strony prostej na godz.12, przed południem  - z prawej strony prostej na godz.12 po południu. Określenie kierunku północy według gwiazdy polarnej.     Kierunek północy w nocy można określić według Gwiazdy Polarnej, znajdującej się w gwiazdozbiorze Małej Niedziwiedzicy(Mały Wóz). Znalezienie tej gwiazdy rozpoczynamy od znalezienia siedmiu szeroko rozstawionych jasnych gwiazd - gwiazdozbioru Wielkiej Niedzwiedzicy (Wielki Wóz)a następnie przeprowadzeniu przez dwie skrajne gwiazdy prostej, na której odkładamy pięciokrotną odległość między tymi gwiazdami. Na końcu tego odcinka znajduje się gwiazda polarna.  Określenie kierunku północy za pomocą pewnych cech przedmiotów terenowych.  Duże kamienie i skały porośnięte są od strony  północnej mchem  Mrowiska są bardziej spadziste, przeważnie od  strony północnej.  Kora samotnie rosnących drzew od strony północnej jest często grubsza. Gdy cały pień jest obrośnięty mchem, na północnej stronie jest go więcej.      Korony samotnie stojących drzew są przeważnie bardziej rozwinięte od strony południowej ( Należy jednak pamiętać, że na rozwój drzewa wpływ mają również inne czynniki atmosferyczne np. silne wiatry wiejące zwykle z tego samego kierunku). Słoje ściętych pni są szersze od strony południowej, a bardziej skupione od strony północnej.

Wyznaczanie odległości

Bardzo często, nie tylko przy sporządzaniu szkicu, przydaje się umiejętność oceny odległości, jaka dzieli nas od jakiegoś przedmiotu w terenie (zabudowania, drzewa itp.). Najszybciej można ocenić odległość na oko. Trzeba pamiętając, ze oceniamy za blisko:  - przy czystym powietrzu i intensywnym słońcu,  - gdy wybrany punkt leży na wodzie lub jasnym tle,  - w terenie pofałdowanym, zakrytym.      Dokładną odległość między dwoma punktami w terenie możemy wyliczyć w inny sposób. Taki pomiar przydaje się np. przy przeprawie przez rzekę lub budowie mostu linowego. W obliczeniach wykorzystano zasadę przystawania trójkątów. 1. Znajdujemy się w punkcie A. Na drugim brzegu wybieramy punkt E (dobrze widoczny obiekt, np. drzewo). 2. Wyznaczamy kierunek prostopadły do AE z punktu A i odmierzamy np. 60 par kroków. Zaznaczamy w tym miejscu punkt B. 3. Idziemy dalej i odmierzamy drugi raz (z punktu B) taką, samą liczbę kroków i na końcu oznaczamy punkt C. 4. Z tego punktu idziemy pod kątem prostym do linii AC - tak daleko, aż zobaczymy punkty B i E na jednej prostej. W tym miejscu zaznaczamy punkt D. 5. Odcinek CD jest równy odcinkowi AE, którego długość chcieliśmy poznać.      Pomiar tylko wtedy będzie dokładny, kiedy precyzyjnie zachowamy kąty proste. Czy wiesz, ze twój kciuk może być zupełnie niezłym i w miarę precyzyjnym przyrządem pomiarowym? Jeżeli chcesz obliczyć odległość do miejsca, gdzie chcesz iść, wyciągasz w tym kierunku rękę z zaciśniętą pięścią, podniesiony jest tylko kciuk, i zamykasz jedno oko. Prawe - jeśli pieszy (lub pojazd) porusza się od prawej ku lewej stronie, a lewe - gdy pieszy porusza się od lewej ku prawej. Kiedy pieszego nakryje twój nieruchomy palec, zamknij lewe oko, a otwórz prawe. Człowiek w tym momencie jakby odskoczył w tył. Licz teraz ile kroków uczyni on do momentu, w którym znowu ,,schowa się" za twój kciuk. Odległość od ciebie do idącego drogą pieszego będzie równa liczbie kroków pomnożonej przez 10. W ten sam sposób można określić odległość do nieruchomych przedmiotów. Trzeba tylko dokładnie obliczyć ile obiektów o znanej wielkości zmieści się w przedziale określonym palcem przy obserwacji lewym i prawym okiem. Często w terenie może się przydać znajomość własnych wymiarów:  - wysokość od czubka głowy do pięt,  - odległość od czubka palców wyciągniętej w górę ręki do stop,  - odległość od oczu do ziemi,  - odległość miedzy czubkami palców rak wyciągniętych w bok,  - długość przedramienia od łokcia do czubka palców,  - długość stopy,  - szerokość kciuka,  - długość od czubka kciuka do czubka małego palca (w rozpostartej; dłoni),  - długość własnego kroku (pary kroków).

Znaki patrolowe

Znaki topograficzne

Znaki topograficzne są znakami umownymi i służą do przedstawiania na mapie wszystkich przedmiotów znajdujących się na powierzchni ziemi, zarówno naturalnych (lasy, wody) jak i sztucznych (drogi, osiedla). Są więc ich graficznym obrazem.      Znaki punktowe to znaki, służące do przedstawienia na mapie charakterystycznych przedmiotów terenowych, których rzuty poziome są punktami. Przedmiotów tych nie przedstawia się na mapie w skali, dlatego nie można określić ich wymiarów (np. wysokość komina lub szerokości kościoła). Znaki liniowe      Do znaków liniowych zalicza się obiekty, których rzuty poziome dają linię, np. drogi, koleje.  Znaki konturowe (powierzchniowe) są to umowne znaki przedmiotów terenowych, które w rzucie poziomym można przedstawić w postaci konturu zamkniętego, np. lasy, bagna, ogrody.      Znaki objaśniające to znaki dodatkowe, służące do objaśnienia charakteru i właściwości różnych przedmiotów. Mogą to być skróty, liczby, napisy, jedne z ważniejszych elementów mapy.  Źródło: http://www.zhposolin.pl/index.php?option=com_content&view=category&id=87&Itemid=521